Hamilelikte Son Ay Hafta ve Günler

Toplam gebelik 40 haftadır. Gebeliğin son dönemi denince son 3 ay ya da 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41+.. gebelik haftaları anlaşılır.

Bu dönem bazı nedenlerden dolayı önem arz eder;

• Doğuma hazırlıkların yapıldığı bir dönemdir
• Bir yandan anne ve baba adayı bebeğin eşyalarını, odasını hazırlarken diğer yandan anne vücudu da kendisini doğuma hazırlar;
• Gebeliğin en rahat dönemi olan ikinci dönem bitmiştir. Anne adayını zor günler beklemektedir.
• Gerek doğum gerek doğum sonrası anne olmak , bebeğe yetebilmek, yaşam şeklinin değişecek olması anne adayında ruhsal gerginliklere neden olabilir.
• bu dönemin diğer önemli noktası bebek erken doğsa bile yaşayabilme şansına sahiptir.  Bu çok önemli bir husustur.
• Diğer önemli bir nokta da bu dönemde hem anne hemde bebek için bazı riskler artmaya başlar. Bu  nedenle kontroller sık aralıklarla yapılmaya başlar.  Karşılaşılabilecek sorunlar hakkında çiftler bilgilendirilir.
• Anne ve baba adayına bebek bakımı gerekli aşılar ve çocuk yetiştirme konularında eğitimler verilmelidir.

Anne adayında ne gibi değişikler görülür?

• Anne vucudundaki kan miktarı artar
• Annenin leğen kemiklerindeki bağlarda gevşeme gerçekleşir. Doğum kanalı son şeklini alır.
• Bele, kasıklara ve bacağın iç kısmına vuran ağrılar olabilir.
• Günde 5-7 kez düzensiz aralıklarda rahimde kasılmalar olur. Bunlar rahmin doğuma hazırlama egzersizleridir. Normaldir. Endişeye gerek yoktur.
• Ancak bu kasılma toparlanma karında sivrilme her yarım saatte bir ise , giderek sıklaşıyor ve bu esna da ağrı sancı oluyorsa ERKEN DOĞUM riski olabilir. Aile doktoruna bilgi vermelidir.
• Bu yakınmalarla birlikte ya da tek başına vajinal kanama olması , su gelmesi ve bebek hareketlerinde azalma olamsı durumları da doktora bilgi verilmesini gerektiren hususlardır.
• Bebeğin akciğerlerinin olgunlaşması bu dönemde olur. Böylelikle bebeğin yaşam şansı hergün artar.

Yaşam şansı açısından önemli haftalar;
26. Gebelik haftası
28. Gebelik haftası
32. Gebelik haftası
34. Gebelik haftası
 

Anne adayında “ doğum, anne olmak ve bebeğe yetebilmek” konularında endişeler görülebilir. Bu konularda konunun uzmanları tarafından bilinçlendirilmesi önem taşır. Bizler bu nedenle
doğumhanenin ve doğum servisinin tanıtılması,

doğumun başlangıç belirtileri,

doğumda yapılması gerekenler,

doğumu kolaylaştırıcı egzersizler,

emzirme teknikleri

bebeğin banyosu,

çocuğun yetiştirilmesi , anne- baba olarak bebeğe yaklaşım

gibi konularda birtakım eğitimlerle anne ve baba adaylarını bilinçlendirmeye gayret ediyoruz. Biliyoruz ki bizler bilmediğimiz konularda endişe duyarız. Bilinçli bilgili ve hazır anne ve baba gereksiz korku ve endişeleri taşımaz.

Kontrol muayeneleri neden daha sık olur?

• Bu dönemde anne adayı ve bebek için bazı riskler artar.
• Bu nedenle yakın hekim kontrolü gerekir Kontrol muayeneler daha sık aralıklarla yapılır:
• İlk ve ikinci dönemlerde Aylık,
• 28-34. Gebelik haftaları arası  15 günde bir,
• 34. Haftadan sonra  Haftalık kontroller uygundur.
• Kontrollerde herzaman ultrason kontrolü yapılmaz.
• NST, Doppler inceleme, biofizik profil gibi testlerle bebeğin anne karnında sağlık durumu değerlendirilir.
• Her ne kadar bu testler önemli ve gerekli ise de bebeğin sağlığı için en önemli ve anlamlı test; annenin hisleri ve bebeğin hareketleridir. 
• !! Bebek hareketlerinde belirgin azalma, annede bu konuda huzursuzluk varsa kontrol randevusu öne çekilmelidir. !!

3.trimesterdeki risk faktörleri nelerdir?

• Tansiyon yüksekliği (preeklampsi)
• Vajinal kanama (plasenta previa, ablasyo plasenta )
• Bebek gelişiminde duraklama (IUGR)
• Kan uyuşmazlığı
• Erken doğum
• Zarların erken yırtılması
• Gün aşımı
• Bebeğin sıvısının azalması / artması

Gebelik ve Hipertansiyon
Normal anne adaylarında gebelikte düşük tansiyon görülür. 110/70mmnHg – 90/60mmHg değerler normaldir. Kan basıncının büyük 140 ve üzerinde küçük tansiyonun 90 ve üzerinde olması önem arzeder.

2 şekilde görülebilir;

Preeklampsi

• Ödem
• idrarda protein
• Kan basıncı yüksekliği

Kronik hipertansiyon

• Anne adayının gebelik öncesi  bilinen tansiyon sorunu yoksa kan basıncı yüksekliği gebeliğin son haftalarında ortaya çıkmışsa Bu duruma PREEKLAMPSİ ( gebelik zehirlemesi) adı verilir.
• Nedeni tam olarak belli değildir.
• Kesin tedavisi  ” doğumdur”
• Kimi zaman doğumdan sonra da anne de tansiyon hastalığı kalıcı olabilir.
• Doğum kararı her zaman doktor için kolay bir karar değildir. Bir yandan anne yaşamını etkileyen  yüksek tansiyon  bir yandan doğuma  dış dünyaya hazır olmayan bebek, dokturun düşünmesi gereken 2 önemli durumdur.
• Takibi büyük önem taşır. Doğum hem anne hem de bebek için yoğun bakım imkanlarını olduğu merkezde gerçekleştirilmelidir.
• Gebenin takibinde bebeğin gelişimi bebeğe giden kan akımları  annenin tansiyon değerleri yakın takip edilir.
• Annedeki yüksek tansiyon çoğu zaman anne karnında bebeğin gelişimini kilo almasını önler.

Plasenta previa

• Plasenta=Bebeğin Eşi dir.
• Plasenta previa bebeği besleyen bebğin eşinin doğum yolu üzerine yerleşmesi ve kapamasıdır.
• Kanamaya yol açarak hem annenin hemde bebeğin yaşamını tehlikeye sokar.
• Tanısı ultrason ile kolayca yapılır.
• Normal doğumda gözlenen sümüksü pembe leke tarzında 1  2 ped kanama normal iken koyu kırmızı bol miktarda  ( 2-3 bardak ya da daha fazla ) kanama olması durumunda  HİÇ ZAMAN  KAYBETMEDEN  hastaneye başvurmalı ya da ambulans çağırmalısınız.

Bu durum en çok kimlerde karşımıza çıkar?

• Anne 35 yaş ve üzerinde ise
• Çok sayıda düşük veya küretaj öyküsü varsa
• Çoğul gebelik olması ( ikiz üçüz)
• Daha önceden rahim ameliyatı
• Daha önceden plasenta previa geçirme
• Belirtiler:
• Yoğun kanama yada lekelenme tarzında ağrısız kanama ile kendini belli eder.

Tedavi:

• Erken doğum eylemi riski vardır
• Hastanede takip edilir, kan hazırlığı yapılır
• Durum stabil hal alır ve kanama kesilirse evde yatak istirahati ve takip edilebilir.
• Cinsel ilişki kanamaya neden olabilir.
• Vagınal muayene tehlikeli olabilir. Önerilmez!!
• Doğum genellikle sezaryen ile yapılır.

Ablasyo plasenta

• Plasentanın erken ayrılmasıdır
• Normalde; Bebek doğumu olur  sonra plasenta ayrılması gerçekleşir
• ablasyo plasenta rahatsızlığında ise daha bebek doğumu gerçekleşmeden plasenta ayrılır. Bu nedenle bebeğe yeterli temiz hava besin gidemez. Bebek yaşamı tehlikeye girer. Acil bir durumdur.
• En kısa zamanda hastaneye başvurulmalı ya da ambulans çağrılmalıdır.

Belirtiler: Ağrı ön plandadır. anne adayı şidetli geçmeyen karın kasık bel ağrısı hisseder.  Vajinal kanama ve karında kasılma, sertleşme  gözlenir.
 

Risk Faktörleri:

• ileri anne yaşı
• Yüksek tansiyon
• Gebelik zehirlemesi
• sigara kullanımı
• myomlar
• önceden ablasyo gerçekleşmişse
• travma
• zarların erken açılması

Bebek gelişiminde duraklama (IUGR)

• Gebeliklerin %3-7’sinde görülür. kabaca 10 anne adayının 1 inde karşımıza çıkabilir.
• Normal şekilde bebek gelişimi devam ederken kontrollerde bebeğin kilo almadığı gelişiminin durduru ultrason ile saptanır.
• Bebek ağırlığı gebelik haftasına göre %10’un altında.
• Doğumda bebek ağırlığının 2500 gramın altında kalır.,
• sigara içilmesi bebek gelişiminde geriliğe neden olur.
• Bebeği besleyen damarlardaki kan akımları, suyu kontrol edilmelidir.  Gebelik haftası 34. haftadan küçükse bebeğin akciğer gelişimi için tedavi verilmelidir.
• Bebeğin gelişimi durmuşsa, kan akımları bozulmaya başlarsa bebekte sıkıntı oluşmıssa doğum  yapılmalıdır.  Beklemenin faydası değil zararı olur.

Kan uyuşmazlığı:

• Anne adayı Rh (-), Baba adayı Rh (+) ise Rh uygunsuzluğundan söz edilir.
• Takip
• Ultrason inceleme
• Kan tetkiki ( indirek Coombs testi)
• 28. Haftada anne adayına Rhogam adı verilen kan uyuşması iğnesi yapılır
• Doğumda, Bebek kanı alınarak kan grubuna bakılır.
• Bebek Rh(+) ise tekrar Rhogam denilen iğne 72 saat içinde anneye uygulanmalıdır.
• Bebek Rh(-) ise başka bir tedavi gerekmez.
• Not: bu konu ile ilgili başka bir yaklaşımda gebelik sürecinde anneye kan uyuşmazlığı iğnesi yapılmaz . Sadece doğum sonrası bebeğin kan grubu kontrol edilerek rh( + ) ise tek doz iğne yapılır. Bu yaklaşımda yanlış değildir.

Düzensiz Kasılmalar

• ağrısız,
• adet krampları gibi
• düzensiz aralıklarla rahim taş gibi sertleşir.
• özellikle akşam saatlerinde olur. 2-3 saatte bir görülür.
• doğum eylemi için antrenman hazırlıktır.
• Rahimin sadece belli bölgesinde görülür.
• Normaldir. Endişelenmeye gerek yoktur!!

Hamileliğin son döneminde bel ağrıları:

• Çoğu zaman nedeni fazla alınan kilolardır.
• Gebelik öncesi bel fıtığı varsa ilerlemiş olabilir.
• idrar yollarında genişleme  ya da enfeksiyon bel ağrısı yapabilir.
• Açıkta cereyanda kalmaya bağlı ağrılar görülebilir.
• Düzenli gelen bel ve kasık ağrıları doğumun işareti olabilir.

Erken doğum

• rahimde düzenli aralıklarla kasılmalar
• 20 dakikada bir , yarım saatte bir karında taş gibi sertleşme olur
• Saatte dört kez ya da daha sık kasılma, rahimde sertleşme olursa önemlidir
• pelviste dolgunluk hissi,
• adet sancısına benzer kramp tarzı ağrılar, “toplanıyor” hissi
• pozisyon değiştirmekle geçmeyen bel ağrıları,
• vajinal akıntının artması
• sümüksü, sulu ya da kanlı akıntı olabilir.
• bağırsak krampları ve ishalle kendini belli edebilir.

Üstte sözü edilen durumlar 34. haftadan önce oluşmuşsa erken doğum tehdidi ya da eylemi denilir.

Bebeğin akciğerlerinin gelişmesi için  iğne yapılması gerekir.

Bu ilacın etki gösterebilmesi için risk yoksa doğum geciktirilmeye çalışılır.

Doğum sancılarını durdurmak için verilen tedaviye TOKOLİZ adı verilir.

Amaç bebeğin akciğerlerinin gelişmesi için zaman kazanmaktır.

34. haftadan sonra bu kadar ciddi tedaviler gerekli değildir.

Çünkü bu haftadan sonra bebek  akciğerleri dış dünyaya daha hazırdır.

Bebeğin durumuna göre, gerekli ise doktor 36. haftaya kadar  bebeğin akciğerlerinin gelişmesi için üstte sözü edilen tedavileri uygulayabilir.

36. haftadan sonra doğum başlarsa durdurulmaz.

Zarların erken yırtılması:
Amnion Sıvısı;

• Bebeğin içinde yüzdüğü sıvıdır
• Bebeğin normal fonksiyonları, büyüme ve gelişimi ve rahat hareket etmesi için önemli ve gereklidir.
• Bebeği dış travmalardan korur
• kolay hareket etmesini sağlar
• solunum sisteminin gelişimi için gereklidir
• sabit ısı sağlar.
• Bu sıvı, zarlarla çevrilidir
• Bu zarların erken açılmasına Erken membran rüptürü (EMR) denilir.
• Enfeksiyon riski ve erken doğum riski vardır. Hastanede takip, gerekirse doğum önerilir.

Gün aşımı:

• 40 Haftadan uzun süren gebelikler
• Ortalama gebelik; 280 gün dür.
• Bu sürenini aşımında bazı riskler artar
• 7- 10 gün beklenebilir. Ancak daha yakın takip gerekir.
• Kimi zaman son adet tarihi yanlış hatırlandığı için doğum tarihi de yanlış hesaplanır. Böyle bir yanlışlık yapılmaması için gebeliğin ilk başında yapılan ultrason değerlendirmeler bizlere yol gösterir. Bizler için esas olan son adet tarihinden çok yapılan ilk ultrasonlardaki bebeğin boyudur!
• Gerekli süre beklenmesine rağmen doğum başlamıyorsa, bebekte sorunlar varsa, bebek iri ise muayene yapılır. Doğum kanalı, rahim ağzı ve bebeğin pozisyonu uygunsda normal yolla doğum için tetikleme tedavisi yapılabilir.  Bebek 400 gr ı geçmişse, doğum kanalı uyugn değilse rahim ağzı kapalı ve sert ise sezaryen uygun olur.

Gebelik sıvısı anormalileri:

• Oligohidramnioz & polihidramnioz olarak adlandırılır.
• Bebeğin suyunun azalması veya artması sözkonusu olabilir.
• İleri tetkik inceleme gerekir.
• Annedeki bazı hastalıklar buna yol açabileceği gibi bebekteki bazı hastalıklarda bunlara neden olabilir.

Gebeliğin son döneminde dikkat edilmesi gereken konular nelerdir?

• Yana Yatış önerilir. Sol taraf tercih edilse de sağa da yatılabilinir. Anne sağından soluna solundan sağına dönebilir.  Sırt üstü yatılmasının önerilmemesinin nedeni büyüyen anne rahminini anne damarlarına baskı yapmasının istenmemesidir.
• Bebeğin hareketleri önemlidir. Hareketli bebek sağlıklıdır. Hareketlerinde azalma hisseden anne adayı doktoruna mutlaka bilgi vermelidir.

Beslenme:

• Protein ağırlıklı olmalıdır.
• Sebze, meyve,et, süt, yumurta, balık, tavuk tarzı gıdalara ağırlık verilmelidir
• Çok tatlı yağlı kilo aldırıcı yoğun karbonhidrat yağ içeren gıdalar tüketilmemelidir.
• Tuz kısıtlamaya gerek yoktur ( Tansiyon yüksekliği , kalp rahatsızlığı durumları hariç)

Birliktelik: 

• 34-36. haftaya dek olabilir.
• Karar anne adayına aittir.
• Prezervatif kullanımı tercih edilmelidir.

Düzenli Egzersiz- Uyku önemlidir.

• Bedensel- Solunum egzersizleri önem taşır.
• Gebelik platesi, yoga, yüzme, günlük yürüyüşlere devam edilir.
• Bebekle iletişim önemlidir. Müzik dinletisi – konuşma önerilir.

Çalışan anne adayları doğum iznini unutmamalıdır.

• Çalışmak isterlerse 32. Haftada “çalışabilir raporu” almalıdırlar.
• 37.haftadan sonra isteseler de çalışamazlar.
• Doğum öncesi ve sonrası 8 er hafta, İkiz üçüz gebeliklerde 10ar hafta, İzin hakkı vardır.
• Doğumun yapılacağı hastanenin yenidoğan ünitesi ve sorumlu doktoru ile görüşme talep etmenizi öneririz. Yenidoğan ünitesinden çok buradaki cihazları kullanan yenidoğan uzmanı pediatristlerin olması gerektiğini unutmayınız.

Doğumun başladığı nasıl anlaşılır ? ne yapılmalıdır?

• Ağrıların sıklaşması,karında sertleşme, sancılanma:
• Sancılar saatte bir , düzensiz, şiddetli değilse evde kalınız.

—Sancılar, 20 dakikada bir yarım saatte bir ise , düzenli ise, şiddetli ise panik yapmadan hastaneye gidiniz.

Su gelmesi:

• Ilık pembe yarım sürahi kadar ya da daha fazla sıvı  akar.  Bu durumda panik yapmadan hastaneye gidiniz. Kimi zaman idrarla ve vajinal akıntı ile karışır.

Vajinal Kanama:

• Lekelenme tarzı ise nişan olabilir. Karında sertleşme yoksa bebek hareketleri iyi ise doktorunuza haber verip evde kalınız.
• Yoğun kanama ( 2-3 su bardağı kadar ambulans çağırıp acilen hastaneye gidiniz!)
• Bebek çantası önceden hazırlanmalıdır. Bebek çantası, puset, anneye ait kıyafetler arabanın arkasına konulmalıdır.
• Bir şey yemeden içmeden hastaneye gidilir.
• Hastaneye giderken trafiği birbirine katmayın. Telaş etmeyiniz. Özellikle ilk doğumlarda unutulmaması gereken nokta evde doğum yapmanıza, hastaneye yetişememeye imkan olmadığıdır
• Hastaneye giderken aileye ayağa kaldırmayın. Kimi zaman yanlış alarm olabilir.
• Gitmeden doktorunuza telefon ile bilgi veriniz.
• İlk doğum 10 saat sürer. Paniğe gerek yok!!

Bebeğin anne karnında sağlıklı olduğu nasıl anlaşılır?

• Bunun için NST, doppler ultrason ve biofizik profil değerlendirme yapılabilir.
• Bu testlerden daha önemli olan bebeğin hareketleri ve annenin hisleridir.
• Bebeğin hareketlerinde azalma olursa ya da annede bir huzursuzluk doktorunuza haber vermelisiniz.

NST

• Bebek içeride iyi mi?
• Erken Doğum riski varmı? Araştırır.
• 15-20 dakika sürer.
• İyi sonuç -> sağlıklı bebek olduğunu göstersede
• Kötü sonuç-> her zaman önemli olmayabilir. Test tekrar edilir.

Biofizik Profil

• Ultrason ile yapılır, 4 kritere bakılır
• Bebeğin solunumu***
• Hareketleri
• Kas tonusu

Amnion sıvı miktarı

• Herbir kriterden maksimum 2 puan verilir
• İdeali: 8/8dir
• 5/8- 4/8 : Risk! vardır.
• Dr Zeki SALAR  Memorial Hastanesi