Hamilelikte  Seyahat

Gebelik esnasında özellikle hareketin azalması nedeniyle hamilelerde damar tıkanıklığı gibi ciddi sorunlarla karşı karşıya kalabiliriz.

Bu nedenle özellikle gebeliğin ikinci yarısında hem bebeğe hem de hamileye zarar gelmemesi için dikkat edilmesi gereken kurallar vardır. Bazı durumlarda ilaç kullanılması dahi gerekebilir.

Bu nedenle hamile olan tüm anne adaylarının gerek araba gerekse uçak yolculuğu öncesinde bu yazıyı okumasında fayda olacaktır.

Sağlıklı kazasız belasız huzurlu seyahatler dilerim

Op Dr Zeki SALAR
 
Hamilelikte Yolculukta nelere dikkat edilmeli?

Hamilelik yaşamın kısıtlandığı tatil planlarının ertelendiği bir hastalık dönemi değil, belirli bir sağlık sorunu olmadığı sürece normal yaşamın devam etmesi gerektiği doğal bir yaşam dönemidir. Belli basit tedbirler alarak hamilelikte seyahatler güvenli ve sorunsuz bir şekilde gerçekleştirilebilir.

Hamilelik sırasında en ideal seyahat zamanı hangi dönemdir?

Toplam hamilelik süresi 9 ay 10 gün diğer deyişle 40 haftadır. Gebeliğin 11.-36.haftası seyahat için en uygun dönemlerdir. İlk 3 ay bebeğin anne rahmine tutunması gerçekleştiği son bir ise bebek büyüdüğü ve erken doğum riski arttığı için acil ve gerekli haller dışında seyahat planları yapılmaması tavsiye edilir.

Unutulmamalıdır ki bu durum gebelikte  düşük tehlikesi, erken doğum riski taşımayan, kanama ve pıhtılaşma sorunları olmayan taşımayan anneler için geçerlidir. Bu tür problemleri olan anne adaylarının mutlaka seyahat öncesi değerlendirilmeleri gereklidir.

Hamilelikte hangi ulaşım araçları tercih edilmeli, hangileri öncelikle edilmemelidir?

Kısa mesafeli yolculuklarda özel araç tercih edilmelidir. Uzun mesafelerde ise uçak ile seyahat ilk tercihtir. Bu mümkün değilse özel araç, tren, deniz otobüsü gibi hamilenin hareketini kısıtlamayan, saatlerce hareketsiz kalmasına neden olmayan ulaşım araçları tercih edilmelidir. Uçak ile seyahatin en büyük avantajı çok kısa sürede seyahatin tamamlanmasını mümkün kılması iken deniz otobüsü, gemi, tren ve özel araç ile seyahatlerde anne adayı hareket serbestliği imkanı sunmaktadır.

Ulaşım araçlarından otobüs ile uzun mesafelerde yolculuk hamile için en konforsuz ve en sağlıksız olanıdır.

Saatlerce oturmak zorunda kalan hareket imkanı olmayan hamile kadında kan dolaşımı olumsuz etkilenebilir, ayaklarda şişlikler görülebilir.

Diğer yandan ülkemizde şehirler arası otobüslerde bulunan koltuklar ergonomik olarak oldukça konforsuz ve sağlıksız olduğu  için yolculuk oldukça yorucu bir hal almaktadır.

 Başka bir alternatif yok ve anne adayı otobüsle yolculuk etmek zorunda ise mümkün ise seyahat esnasında ayaklarını uzatmalı, 2 saatte bir otobüs içinde kısa yürüyüş yapmalı, bol sıvı tüketmeli, ayakkabılarını çıkarmalı, mola sürelerinde en az 10 dakika yürüyüş yapmalıdır.

Seyahatlerde kaç saatten sonra riskler artar ve ek tedbirler gerekir?

2 saat en fazla 3 saate kadar yolculuklar hamileler için güvenilir iken 3 saatten uzun sürecek yolculuklarda ulaşım aracına bakılmaksızın ek tedbirler gerekir.

Bu tedbirler, anne adayına uygun varis çorapları ya da kan pıhtılaşmasını önleyecek ilaçların yolculuk öncesi alınmasını kapsar. Hangi hamile için hangi tedbirin önerileceği gebelik haftasına annenin sağlık sorunlarına yolculuk süresi dikkate alınarak kadın hastalıkları ve doğum uzmanı tarafından belirlenilir.

3 saatten fazla seyahatlerde hamileler nelere dikkat etmeli?

*Özel araçla seyahat ediliyorsa 2-3 saatte mola verilmeli, molalarda en az 10 dakika yürüyüş yapılmalı, böylelikle kan dolaşımının arttırılması sağlanmalıdır.

*Aracın arka koltuğuna oturulsa da emniyet kemeri takılmalı  emniyet kemerinin alt şeridi ile vücut arasında küçük bir yastık bulundurulmalıdır. Hamileler için yapılmış özel emniyet kemerleri de kullanılabilinir.

Arka koltukta uzanarak yolculuk yerine ön koltuk arkaya itilmeli 30 derece gibi bir eğim verilerek ( ŞEZLONG POZİSYONU) hamilenin ayaklarını uzatması sağlanmalıdır. Bunun  için bacaklarının altına yükseklik konabilir 

*Yolculuk esnasında hafif gıdalar tercih edilmeli bol sıvı tüketilmelidir.

*Mideye dokunan acı, ekşi, yağlı gıdalar tercih edilmemeli, kafein içeren gıdalar ( kola,kahve vb) tüketilmemelidir.

*Diğer önemli husus kıyafet seçimidir. Naylon hava almayan sıkı kıyafetler yerine pamuklu terletmeyen rahat spor kıyafetler tercih edilmelidir. Isı değişimleri göz önüne alınarak bir hırka bulundurulmasında fayda vardır.

Ayaklarda şişlik oluşabileceği için spor ayakkabı ya da yaz aylarında seyahat ediyorsanız alçak topuklu sandaletler tercih edilebilir. Babet tarzı topuksuz ve yüksek topuklu ayakkabıların hamilelikte kullanımı uygun değildir.

Uçak ile uzun seyahatlerde bazı havayolları uçuş esnasında ayakkabıların çıkarılmasına olanak sağlamak amacı ile yolcularına kabin içi çoraplar temin edebilmektedir.

*Deniz yolculukları gebeliğin erken dönemlerinde bulantıyı arttırabilir. Bu husus göz önünde bulundurulmalıdır.

*Doktor tarafından önerilen tedaviler ( varis çorabı ,ilaçlar) var ise yolculuk öncesi yapılmasına özen gösterilmelidir.

*Uçak , deniz otobüsü trenle yolculuklarda kabin içinde kan dolaşımını arttırmak amacı ile egzersizler faydalı olacaktır.

Oturur vaziyette yapılabilecek egzersizler;

• Ayak daireleri: Ayaklar kaldırılır ve ayak parmakları daire şeklinde hareket ettirilir. Ayak çevirme yönünü her defasında değiştirilir.
• Baldır kaslarını çalıştırma: Topuklar yerde tutularak, ayak parmakları olabildiğince yukarı vücuda doğru kaldırılır. Daha sonra parmaklar ileri doğru itilir. Her bir hareket 3 kez tekrar edilmeli ve en az 15 saniye sürdürülerek uyluk kasları çalıştırılır.
• Diz eklemini çalıştırma: Diz eklemi bükülüp açılarak uyluk kaslarının çalışması sağlanır.
• Kol esnetme: Eller önde birleştirip öne doğru uzatılır ve gerilir. 15 saniye beklenir, hareketi tekrarlanır.
• Dizleri göğüse çekme: Hafifçe önce eğilin. Ellerinizi dizinizin etrafında birleştirin ve dizlerinizi göğsünüze doğru çekin. Birkaç saniye bu şekilde tutun, daha sonra bırakın.
• Eğilme: İki ayağınızı da yere basın ve karnınızı içinize çekin. Yavaşça öne doğru eğilin ve parmaklarınızı kaval kemiğinizden bileklerinize doğru yürütün. Biraz bu şekilde tutun ve daha sonra yavaşça doğrulun.
• Üst beden esnetme: İki kolunuzu da başınızın üzerine kaldırarak esnetin ve sol kolunuzu yavaşça sağ omuzunuza doğru çekin. Biraz bu şekilde tutun ve sonra diğer kolunuza aynı işlemi uygulayın.
• Boyun döndürme: Gevşeyip omuzlarınızı rahat bırakın ve başınızı sağ omuzunuza doğru eğin. Boynunuzu sağdan sola doğru yuvarlayarak birkaç kez tekrarlayın.
• Omuz çevirme: Omuzlarınızı yukarı aşağ indirip kaldırın ve yavaşça önce birini sonra diğerini öne, aşağı ve geriye doğru yuvarlayın.
• Omuz esnetme: Sağ elinizle sol dirseğinizi tutun ve sol kolunuzu yavaşça sağ omuzunuza doğru çekin. 15 birkaç saniye tutun ve diğer kolunuza aynısını uygulayın

Uçak ile Seyahatte,

• Gebeliğin 28. haftasına dek anne adayları hamile uçabilir raporu olmaksızın seyahat edebilirler.
• Ancak güvenlik kapılarında sorun yaşanmaması, gebelik haftanızı gerekirse belgelendirmek için uçuş öncesi doktorunuzdan uçuş raporu almanız yararınıza olacaktır.
• Düşük tehlikesi, erken doğum , kanama ve pıhtılaşma sorunları olan anne adaylarının hamilelik haftasına bakılmaksızın seyahat öncesi değerlendirilmeleri gereklidir.
• 28.- 36. hafta arası anne adayları "hamile uçabilir raporu" ile seyahat edebilirler. Bu rapor  raporun verildiği tarihten itibaren 1 hafta süre ile geçerlidir.  Seyahat süreniz bir haftadan uzun ise dönüş için ikinci bir uçuş raporu almanız gerekebilir.
• 36.hafta ve sonrasında uçabilir raporu olsa da anne adayı uçağa kabul edilmeyebilir.
• Yurt dışı uçuşlarda Türkçe ve İngilizce hazırlanan rapor hazırlanmasına dikkat edilmelidir.

Uçak yolculukları sırasında uzun süre hareketsiz kalmak anne adaylarında kanın bacak damarları içinde pıhtılaşmasına yol açabilir. Bu pıhtı yerinden koparak akciğer, beyin gibi hayati organlara giderek burada kan akımının durmasına neden olabilir. Bu olaya  “tromboemboli” adı verilir. Son derece ciddi  ölümcül sonuçlara yol açabilir.

Uçuş esnasında

• 2 saatten fazla süre hareketsiz kalınmamasına dikkat edilmeli,
• Yeterli miktarda  sıvı  tüketilmelidir .Çay-kahve ve gazlı içeçekler yerine su veya meyve suları tercih edilir.
• İniş ve kalkışlar sırasında, hava basıncındaki değişikliklerin etkilerini azaltmak amacıyla sakız çiğnenebilir.
• Uzun uçuşlarda ( 3 saatin üzerinde) bacakta kan dolaşımını arttıran varis çoraplarının giyilmeli, kan dolaşımını arttıran egzersizler yapılmalıdır.
• İstenildiği zaman yürümeyi mümkün kıldığı için koridorda koltuk seçimi yapılmalıdır.
• Acil çıkış kapılarının olduğu koltuklarda geniş koltuk aralığına sahip olduğu için tercih edilebilir.
• Ancak anne adayında yada ailesinde  kan pıhtılaşma sorunu var ise, gebelik zehirlenmesi ( preeklampsi) bacaklarda büyük varisler söz konusu ise ek tedbirler gereklidir.
• Kabin içerisinde nem oranının düşük olması burun, boğaz ve göz kuruluğuna neden olabilir. Kuruma etkilerini en aza indirmek için; dudaklar için nemlendirici kremler yanınızda bulundurulmalı kontak lens kullanılıyorsa seyahat esnasında gözlük kullanımı tercih edilmelidir.
• Uzun seyahatlerde uyku önemli bir husustur. Bunu kolaylaştırmak için kalkış sonrası koltuk yatırılabilir. Boyun yastıkları göz maskeleri kulak tıkaçları uyku kalitesi için yolculuk öncesi temin edilmelidir.
• Mümkün oldukça yolculuk esnasında ayağa kalkıp yürümelidir. Otururken ise yine boş durmamalı ve alt bacaktaki kas gruplarını çalıştıracak bilek çevirme, bacak ve kol esnetme gibi egzersizler yapılmalıdır.

Bu öneriler hamileliğin başından doğumdan sonra 6 haftalık süreç için geçerlidir. Doğumun gerçekleşmesi ile bir anda kanın pıhtılaşmasına olan eğilim azalmaz. Bunun için  doğumdan sonra 6 haftanın geçmesi gerekir. Bu öneriler tüm anne adayları için gereklidir.

Hamilenin  araba ile yolculuğu;

***Kısa Mesafeli- şehir içi seyahatte;

• 11. haftadan  sonra  araç ile seyahatlerde hamilenin emniyet kemeri ile vücut arasında küçük bir yastık bulundurması uygundur. Hamilelere özel emniyet kemerleri de tercih edilebilir.
•  Arka  ya da ön koltukta oturulsa da mutlaka kemer takılması gerekir.
• Kısa mesafelerde, trafiğin yoğun olmadığı saatlerde  anne adayı doğuma kadar araba kullanabilir. Ancak 32. haftadan sonra damarlara daha fazla baskı olması ve anne adayının hareketsiz kalması riski nedeniyle hamilenin yarım saatten fazla  sürede araba kullanmaması önerilir.

*** Uzun Mesafeli araba yolcuğunda hamile;

• Uzun yolculuklarda hamilenin araba kullanması tercih edilmez.
• Kemer mutlaka takılmalıdır.
• 2-3 saatte mola verilmesi uygun olur
• Molalarda en az 10 dakika yürüyüş yapılması, böylelikle kan dolaşımının arttırılması,
• Emniyet kemeri ile vücut arasında küçük bir yastık bulundurulması ya da hamileler için yapılan özel emniyet kemerlerinin tercih edilmesi
• Yolculuk esnasında bol sıvı tüketilmesi,
• Hafif gıdalar tüketilmesi,
• Acı, ekşi, yağlı gıdaların tercih edilmemesi,
• Kafein içeren gıdalar ( kola , kahve vb) tüketilmemesi,
• Kan pıhtılaşma sorunu olan anne adaylarının varis çorabı giyerek seyahat etmesi uygundur.

Op Dr Zeki SALAR

Memorial Ataşehir Hastanesi Kadın H Doğum ve Tüp Bebek Merkezi, istanbul