Premenstrual Sendrom
Premenstruel sendrom(PMS) adet öncesi dönemde başlayan adet dönemini de içine alan periotta kadında görülen bedensel ve ruhsal değişikliklerin tamamına verilen adtır. Şikayet ve belirtiler kadından kadına, adetten adete farklılık gösterebilmektedir. Belirtilerin farklı olmasının yanında şiddeti de farklılık gösterebilir. Başlıca belirtiler; baş karın ağrısı, göğüslerde hassasiyet ve şişkinlik olarak karşımıza çıkmakta olup bunlar kadının bedensel ve ruhsal dengesini olumsuz etkileyerek sosyal yaşamında olumsuzluklara neden olmaktadır. Bir kadına PMS tanısını koymak için adı geçen bu belirtilerin en az üç menstruel dönemde izlenmesi gerekmektedir.
2. PMS’in ruh hali üzerindeki etkileri nelerdir? (Öfke, mutsuzluk, anksiyete)
Baş, karın ağrıları ve şişkinlik kadınların çoğunda kaygılanma, öfke artışı, gerginlik, mutsuzluk, alınganlık, çevreyle çatışma eğilimi, hoşgörüsüzlük, tahammülsüzlük, sabırsızlık. Umutsuzluk, hassasiyet aşırı uyku isteği ya da uyuyamama gibi ruhsal değişikliklere neden olabilmektedir. Bu şikayetlerin şiddeti ve sayısı kadından kadına değişiklik gösterebilir. Bazı kadınlar adet öncesi bu yakınmaları hafif olarak görerek kolay atlatabilirken kimi kadınlarda iş aile ve sosyal yaşamında ciddi motivasyon kaybına neden olabilmektedir.
3. PMS’in iştah ve sindirim sistemi üzerindeki etkileri nelerdir?
PMS’li kadınlarda tatlı ya da tuzlu yeme isteğinde artış, yemeye ve şişkinliğe bağlı bu dönemde 2-3 kilo artışı gibi bedensel değişikliklerde görülebilmektedir. Şişkinlik ve hazım güçlüğü mide yanması ,karın ağrısına neden olabilir. Karında şişkinlik barsak alışkanlıklarını değiştirebilmektedir. Bu nedenle adet öncesi ve adet döneminde iştahın kontrolü büyük önem taşımaktadır.
4. Bitkisel takviyeler işe yarıyor mu? Doktorlar bu konuda ne düşünüyor?
“Fitoterapi” adı verilen bitkisel tedaviler başta Çin ve Japonya gibi Uzakdoğu ülkelerinde yüzyıllardır kullanılmaktadır. Son yirmi yılda Avrupa ve Amerika gibi kıtalarda birçok ülkede devletin desteği ile bu konuda araştırılmalar yapılmakta ve bitkisel tedaviler birçok hastalığın tedavisinde bilimsel ve ilaç tedavilerle birlikte daha sıklıkla kullanılmaktadır. Günümüzde bu gelişmelere kulak tıkayarak görmezden gelerek bitkisel tedaviler işe yaramaz demek pek doğru bir yaklaşım olmayacaktır. Bitkisel tedavilerde sıkıntı kime hangi tedavinin hangi dozda verileceğinin standardize edilmemiş olmasıdır. Tüm ilaçlarda olduğu gibi yüksek ve yanlış dozda kullanılan bitkisel tedavi ve ilaçlarda hastalarda faydadan çok zarara neden olabilir. Bu nedenle biz hekimler tıp fakültesi esnasında bu konuda eğitim almadığımız için hastalara bu konuda öneri vermekte temkinli davranmak zorundayız. Umarım Sağlık Bakanlığının desteği ile ülkemizde de bu konuda üniversitelerde kürsüler kurulur ve araştırmalar yapılır.
5. Regl öncesi sendromunun etkilerini azaltmak için neler yiyelim/neler yemeyelim? Ya da neler yapalım/yapmayalım?
Çikolata gibi aşırı tatlı yiyecekler, turşu gibi çok tuzlu yiyeceklerden uzak durmaya çalışmak önemli bir husustur. PMS esnasında kontrolsüz şekilde sağlıksız beslenme adet sonrası dönemde kadının kiko artışına neden olmakta bu da mutsuzluk ve negatif ruh halinin devam etmesine neden olabilmektedir. Yine PMS esnasında alkol, kola gibi asitli içeceklerin ve kahve gibi kafeinli içeceklerin aşırı tüketilmemesi gerekmektedir. Bu içeceklerin aşırı tüketilmesi uyku kalitesini olumsuz etkilemekte ve PMS şikayetlerinin daha da artmasına neden olacaktır.
PMS döneminde bol bol sıvı gıda tüketilmesi esastır. Su önemlidir günde en az 2 litre su içilmelidir. Yasemin ve melisa içeren rahatlatıcı bitki çayları ve ödem söktüren bitkisel çaylar günde 2-3 bardak tüketilmesi faydalı olacaktır.
Bunun yanısıra aşırı yağlı tatlı hamur işi gıdalar yerine mideye dokunmayan, gastrointestinal sistemi fazla yormayan hafif gıdalar tercih edilmelidir. Sebze,meyve ,beyaz etler , sindirimi kolay besinler, yulaf gibi lifli besinler ve bitkisel gıdalar öncelikle tercih edilmelidir.
6. PMS’in hormon döngüsü ile ilişkisi nedir? Neden bazı kadınlar daha çok etkileniyor? (Bilimsel gerçekler/ hafifletme yolları)
PMS çoğu zaman hormonların vücutta neden olduğu değişikliklere bağlıdır. Nadiren yumurtalık kistleri ve bazı hormonal bozukluklarda PMS benzeri yakınmalara sebep verebilirler. Bu nedenle PMS yakınmaları olan kadının jinekolojik kontrolden geçmesi ve hormon testlerinin yapılması önem taşımaktadır.
Hormonlar bedensel ve ruhsal sağlığımız üzerinde güçlü etkilere sahiptirler. PMS tedavi ve önlenmesinde farkındalık önemli bir yer tutmaktadır. Hormonal değişikliklerin geçici olduğunu bilen şikayetleri ile baş etmesini bilen bilinçli kadınlar PMS’i daha hafif olarak atlatabilmektedir. Bunun aksine yakınmalarını sürekli büyüten, karamsar hastalarda PMS uzun ve daha ağır geçebilmektedir. Stresten uzak durma, sağlıklı beslenme, düzenli yaşam ve spor PMS’in önlenmesinde anahtar noktalardır.
7. Yoga ve meditasyon etkileri azaltmada işe yarar mı?
İnsan vücudu sadece et ve kemikten oluşmamıştır. Ruhsal durumumuz yaşantımızı ciddi olarak olumlu ya da olumsuz etkileyebilir. Örneğin spor yaparken dinlediğimiz hareketli bir müzik daha tempolu ve uzun süreli spor yapmamızı mümkün kılabilmektedir. Bunun gibi yoga ve meditasyon ruh sağlığımıza olumlu etkileyerek PMS ile başa çıkmada etkili olup önemli bir yere sahiptir. Aslına bakarsak sporun her dalı sağlıklı bir yaşam için her zaman yapılmalıdır. Spor esnasında salınan endorfin hormonu başta PMs olmak üzere günlük yaşamda karşımıza çıkan depresyon anksiyete panik atak gibi birçok rahatsızlığın önlenmesi ve tedavisinde önemli yere sahiptirler.
Yine benzer şekilde tecrübeli ellerde yapılan rahatlatıcı masaj terapileri de PMS etkilerini azaltmada faydalı olabilir.
Op Dr Zeki SALAR
