Erkeğe  bağlı bir nedenden dolayı çocuk sahibi olamama , gebe kalamama sorunu yaşayan çiftlerin yaklaşık %40-50’sinde görülmektedir.

Bu nedenle  anne adayına temel ve kolay testler yapılmasına rağmen bir neden saptanamamışsa zor ve zahmetli araştırma testlerine başlamadan baba adaylarınında değerlendirilmesi gereklidir.

Hiçbir zaman sorun erkekte ya da kadında diye düşünülmemelidir. Sorun ortaktır. Neden eşlerden birine ya da her ikisine  bağlı olabilir.

Nerede ise erkeklere ait nedenle  gebelik oluşmaması durumu söz konusu olduğu için baba adayları da değerlendirilmelidir.

Erkeğin de muayene olması önerilir. Testislerin normal torbada yerleşimli olup olmadığı, boyutları, inmemiş testis için geçirilmiş ameliyat  varlığı, varikosel varlığı, varikosel için ameliyat geçirip geçirmediği, erişkin dönemde kabakulak geçirip geçirmediği, cinsel birleşmenin normal olarak olup olmadığı değerlendirilmelidir.

Bunun yanında sperm testinin yapılması önem arz eder. Bu değerlendirmenin embriyolog tarafından yapılması gereklidir.

Sperm Testi:
Sperm analizi erkeğe ait kısırlık nedenlerinin belirlenmesinde en önemli testtir. Sperm analizi testi ucuz, kolay ve etkili bir test olduğu için ilk etapta yapılması uygundur.

Sperm testi nasıl yapılır, gerekli koşullar nelerdir?
2-7 günlük cinsel ilişkisizlik sonrası verilmesi gereklidir. Sperm analizinin yapılacağı laboratuvar tarafından steril bir kap verilir ve mastürbasyon yöntemi ile bu kaba meni verilir. Mastürbasyon sırasında herhangi bir kayganlaştırıcı kullanılmaması gereklidir. Mümkün ise laboratuar içersindeki özel odalarda meni verilmesi sağlanmalıdır.

Meni verme işlemi erkeği oldukça stresli bir duruma getirebilmektedir. Bu nedenle meni verme işlemi sırasında sertleşme problemleri gibi problemler normal olarak görülebilmektedir. Bu gibi durumlarda erkeğin eşi yardımcı olabilmekte ya da sertleşme problemi var ise Viagra gibi ilaçlar kullanılabilmektedir. Bazı durumlarda evde de meni verme işlemi yapılabilir. Fakat meni en fazla 1 saat içerisinde uygun sıcaklık aralığında (vücut sıcaklığı) laboratuara getirilmelidir.

Alınan örnek belli işlemlerden geçirilir.

Temel olarak;

**Sperm sayısı

** Sperm hücrelerinin yapısı

**Spermlerin hareket kabiliyeti değerlendirilir.

Normal Sperm Değerlendirilmesinde aşağıdaki değerler saptanır;

Unutulmaması gereken önemli bir nokta;

1 kez sperm testi yapılarak kesin teşhis  konulmamalıdır.

Son 2 ayda baba adayının;

*Geçirdiği enfeksiyon hastalıkları

*Sigara kullanımı

*Aşırı alkol tüketimi

* Ağır  stres, yorgunluk, uykusuzluk

* Kullanılan bazı ilaçlar

spermlerin sayı ve kalitesini etkileyebilir. Bu nedenle sorun saptanırsa test 2-3 ay sonra tekrar edilmelidir. Tabi ki bu süreçte baba adayı yaşam kalitesini düzenlemelidir.

Sperm Testindeki sorunların nedeni nedir?
Nedeni Bilinmeyen                                        % 45-50

Varikosel                                                     %10-15

Enfeksiyonlar                                               %5-8

Genetik Bozukluklar                                      %2-4

Cinsel sorunlar                                              %2-3

Sperm testinin değerlendirilmesi sonucu raporlarda bazı tanımlar yazılır.
Bunların anlamı aşağıdaki gibidir:

Sperm Testindeki sorunun saptanması için hangi testler yapılır?
1)Hormon Testleri
Azospermi( örnekte sperm saptanamayan) tanısı alan  erkeklerde FSH, LH ve testosteron değerleri bakılır.

Sperm örneğinde  sperm bulunmamasının 3 nedeni vardır.

a)Tıkayıcı tipte azospermi:  Testislerde sperm üretimi vardır Ancak oluşan spermleri dışarı taşıyan kanallarda tıkanıklık vardır. Bu hastalarda   FSH normal olarak saptanır

b)Tıkayıcı olmayan azospermi:  Testiste sperm üretimi yoktur  Bu hastalarda  FSH yükselir.

c)  Sinir sitemine bağlı azospermi: Beyinden testislere sperm üretimi için uyaran gitmiyordur . Bu hastalarda FSH değeri düşük saptanır.

2)Ultrasonografi ile inceleme
Varikosel ya da hidrosel olup olmadığının tespit edilmesi için gerekebilir.

3)Genetik İnceleme
Sperm sayısı ml’de 5 milyonun altında ise  genetik inceleme gerekir.

4)Kromozomlar incelemede;

–          Otozom ve seks kromozom yapısal ve sayısal anomalileri

–          Y kromozom da mikrodelesyon  araştırılır.

Bu testler TESE işleminin başarı olasılığı hakkında fikir verir.

5)Kistik Fibrozis Araştırması
Yapılan sperm testinde toplam volüm 1.5 ml nin altında ise pH değeri 7 nin altında ise  kistik fibrozis denilen hastalık araştırılmalıdır

6)Sperm FİSH testi
Tekrarlayan gebelik kaybı tekrarlayan implantasyon başarısızlığı  olan, kromozomlarda sorun saptanan veya spermlerde şiddetli yapısal bozukluk mevcut hastalarda yapılabilir.

7)Testis Biyopsisi
Menide sperm olmaması (Azospermi) olan hastalarda testisten cerrahi uygulama ile biyopsi yapılabilir ve sperm üretiminin hangi aşamada sekteye uğradığı tespit edilebilir. Fakat günümüzde tüp bebek sırasında yapılan biyopsi haricinde biyopsi yapılması kesinlikle önerilmemektedir. Azospermili hastalarda yapılan biyopsi ile çok değerli olan testis dokusu çıkarılmakta ve bu dokuda sperm bulunsa dahi bu aşamada kullanılamamaktadır. Bu nedenle azospermili hastalarda biyopsi yapmak yerine bu hastaların eşlerini tüp bebeğe hazırlamak ve azospermili hastaya sperm elde etme yöntemlerinden birisini uygulamak (TESE, TESA), sperm çıkar ise direk olarak mikroenjeksiyon yapmak en uygunudur. Artan dokular inceleme için patolojiye gönderilebilir. Tekrar etmek gerekir ise tüp bebek haricince testis biyopsisi kesinlikle önerilmez.

Tedavi Şekilleri Nelerdir?
Erkek probleminin derecesine göre tedavi planlanır.

Ağır problemlerde mikroenjeksiyon ile tüp bebek yapmak gerekir iken

hafif durumlarda öncelikle aşılama tedavisi yapılır. Aşılama tedavisinden başarı elde edilemez ise tüp bebek tedavisine başlanmalıdır.

Varikoselin cerrahi olarak çıkarılması sadece ağrı varlığında ve estetik olarak görünümü çok bozduğunda yapılmalıdır. Kısırlık nedeni ile varikoselin çıkarılması sperm değerlerinin hafif artırsa da gebelik oranlarını artırmamaktadır. Varikosel varlığında tedavi genellikle aşılama veya tüp bebektir.

Op Dr Zeki Salar, Memorial Ataşehir Kadın Doğum ve Tüp Bebek Merkezi, İstanbul