"Anne olmak" her kadının hakkı ! Geç kalmadan yumurtalık yaşınızı kontrol ettirin!
Günümüzde eğitim kariyer iş derken evlilik yaşı giderek ileriki yaşlara gitmekte
Özellikle büyük şehirlerde kadınlar ancak 30-35 yaşında evlilik kararı alabiliyorlar.
Diğer yandan her geçen gün gıdalarımızda daha çok kimyasal ve
çevremizde daha çok radyasyon var.
Yaşamdaki stress te bunlara eklenince kadınlarda;
- Erken menopoz
- Yumurtalık Yaşlanması
- Yumurta sayısında azalma
- ve Gebe kalma güçlükleri çok daha sık karşımıza çıkmakta..
Bu yazımızın amacı, çesitli nedenlerle evlilik ve çocuk planlarını erteleyen kadınları iş işten geçmeden bilgilendirmek ve yumurta sayısında azalma riski var ise henüz vakit varken bilimsel ve etkili tedbirler almaları konusunda aydınlatmaktır
Umarım bu yazımız size ve çevrenizde henüz çocuk sahibi olmamış kadınlara faydalı olur ve isteyen herkes ileride sorun yaşamadan anne olabilir.
Op Dr Zeki SALAR
YUMURTALIK YAŞINIZI KONTROL EDİN!
Son yıllarda bebek sahibi olamayan çift sayısı maalesef giderek artmaktadır.
Bir takım çevresel ve genetik nedenlerle hem erkekte hemde kadında infertilite ( kısırlık ) sorunu gündemde daha çok yer edinmektedir.
Yumurtalık yaşlanması ( yumurta sayısında azalma ) zamanında fark edilmez ise “bebek sahibi olamama” “erken menopoz sorunları” gibi ciddi sorunlara neden olabilir.
Birtakım basit testler ve incelemelerle kadınlar erken menopoz riski taşıyıp taşımadıkları, bebek sahibi olmakta güçlükle karşılaşıp karşılaşmayacakları konularında bilgi sahibi olabilirler.
Dahası iş işten geçmeden bir takım önlemler alarak sorunlar, büyük problemlere dönüşmeden çözümler üretilebilir.
Yumurta sayısı nasıl azalır? --> Herşey Ana rahminde başlıyor
Birçok yönden benzerlik gösteren kadın ve erkek vücudu üreme hücresi üretme konusunda farklılık göstermektedir.
Erkeklerde yaşam boyunca üreme hücresi ( sperm ) üretimi devam ederken maalesef kadınlar bu konuda 0 kadar şanslı değildirler.
Herşey daha dünyaya gelmeden anne karnında küçük bir kız bebekken başlıyor.
Kız bebeğin yumurtalıklarına belli sayıda yumurta bırakılıyor.
Bu sayı her kadında farklılık gösterir ve günümüz bilgileri dahilinde bu sayı doğumdan sonra artmaz ve arttırılamaz.
Dünyaya geldikten sonra sağlıklı bir şekilde büyüyen kız bebek ergenlik döneminde adetlerin başlamasıyla genç kız olarak yaşamına devam eder.
İlk adetle birlikte her adet döngüsünde yumurtalıklarındaki yumurta sayısı bir miktar azalmaya devam eder.
Kimi genç kızlar şanslı olmakta ve çok sayıda yumurta ile dünyaya gelmektedirler. Bu bireyler 40 yaşına kadar kolaylıkla gebe kalır ellili yaşlarda menopoza girerler.
Ancak kimi zaman bazı genç kız bebek yumurtalığında az sayıda yumurta ile dünyaya gelir. Adetlerin başlaması ile yumurta sayısı azalmaya başlar ve yirmili yaşların sonunda otuzlu yaşlarda yumurta sayısındaki azalma belirgin hale gelir. Bu da kadının gebe kalmasını zorlaştırırken erken menopoz riskini beraberinde getirir. Yumurta sayısında azalmanın ilk işareti çoğu zaman erken gelen adetlerdir.
Yumurta sayısında azalma ile bebek sahibi olmak güçleşir ve bitmesi ile erken menopoz karşımıza çıkar.
Yumurtalık yaşlanması neden olur-Yumurta sayısında azalma neden olur?
Aslında herşey genetik nedenlerde yatmaktadır.
Doğumda az sayıda yumurta ile dünyaya gelen kız çocukları ileride erken menopoz ve infertilite adayıdır.
Her kadının her adet döneminde belli sayıda yumurtası azalır. Bu doğal bir süreçtir.
Bu durum çok sayıda yumurtası olan kadın için 40'lı yaşlara dek sıkıntı yaratmazken, az sayıda yumurtası olan genç bir kadın için erken menopoz ve infertilite sorunlarına neden olabilir.
Eğer özellikle annede yada yakın akrabalarda erken menopoz varsa kadınların erken menopoz konusunda çok daha uyanık/ bilinçli olması gerekmektedir.
Eski zamanlarda cok erken yaşlarda yapılan evlilikler nedeniyle erken menopoz riski olsa da kadınlar 30'lu yaşlarına gelmeden birkaç evlat dünyaya getirmekteydi.
Ancak eğitim iş konuları ve toplum standartlarının değişmesi nedeniyle evlilik yaşı giderek otuzlu kırklı yaşlara dayanmış durumdadır.
Bu nedenle yumurta sayısında azalma olan bir kadın geç evlilik yaparsa ya da çocuk planlarını erteler ise anne olma şansını yitirebilmektedir.
Genetik nedenlerin yanında,
- küresel ısınma
- sigara
- radyasyon
- cep telefonları
- kimyasallar
- doğal olamayan besinler ( fast foodlar)
- çevre ve hava kirliliği
- stress uykusuzluk
- aşırı kilolar
hem kadında hem erkekte üreme hücrelerini ciddi olarak olumsuz etkilemektedir.
50 yıl önce dünya genelinde 100 milyon olan sperm sayısı
20 yıl önce 20 milyona gerilemiş iken
dünya sağlık örgütünün son araştırmalarına göre geçtiğimiz 2-3 yıl içinde 15 milyonlara kadar düşüş göstermiştir. Üstte sıralanan etkenler erkekleri de etkilemektedir.
Bu nedenle infertilite ile ilgilenen hekimler olarak bizler, sperm ve yumurta sayısında azalma sorunu yaşayan çiftlerle her geçen gün biraz daha artan sıklıkla karşılaşmaktayız
Bu da önümüzdeki yıllarda yumurta ve sperm sayısında ciddi azalmaların olacağını gösteren bir işarettir.
Yaş önemli faktör / 35 yaş’a dikkat!
Ailede hiçbir erken menopoz gebe kalamama sorunu öyküsü olmasa bile hiçbir jinekolojik yakınma görülmese dahi sağlıklı bir kadında bebek sahibi olma açısında 35 yaş önemli bir sınırdır.
Çünkü çoğu zaman 35 yaş kuşağından sonra yumurta sayısında ve kalitesinde azalmalar gözükmeye başlar.
Tabi ki bu sınırın istisnaları olmakla birlikte bebek planlayan çiftlerin bu planlarını 35 yaşın ötesine fazla ertelememelerini önemle önerilir.
Yumurtalık yaşlanması belirtileri nelerdir?--> Vücudunuz sizi uyarıyor olabilir!
Aslına bakılırsa vücudumuz mükemmel bir organizmadır.
Biraz dikkatli olunursa, vücudumuza ses verir onu dinlersek sorunlar çok daha erken farkedilebilir.
Yumurta sayısında azalma konusunda adet düzensizlikleri en önemli belirtilerden biridir.
Çoğu zaman adetler ilk başta erken gelmeye başlar
Normalde 28-30 -32 günde bir adet gören bir kadın 3-4 ay üst üste 15-20-24 günde bir adet görmüşse mutlaka yumurta sayısında azalma var mı yumurtalık yaşlanması var mı öğrenmek için jinekologa gitmelidir.
Diğer yandan 45 günden fazla olan adet gecikmelerinde de mutlaka doktor değerlendirmesi gerekir.
Adet düzensizliklerinin yanısıra
- ateş basmaları,
- terleme,
- hissizlik,
- isteksizlik,
- karamsarlık,
- sinirlilik,
- uyku problemleri,
- genital bölgede kuruluk hissinin olması
yumurtalık yaşlanmasına işaret edebilir.
Ailede Erken Menopoz
Ailede erken menopoz varsa üsttte sıralanan belirtiler olmasa da gerekli testlerle
yumurta sayısında azalma var mı - yumurtalık yaşlanması var mı mutlaka kontrol edilmelidir.
Özellikle annede 40 yaşından önce menopoz olması durumunda yıllık kontroller ile yumurtalık yaşı kontrol edilmelidir.
"Annem üzüntüden erken menopoza girmiş, bu nedenle bana birşey olmaz " şeklinde düşünen hastalarımız vardır. Bu düşünce yanlıştır. Annesi üzüntü nedeniyle de menopoza girse yumurtalık yaşlanması adayı olabilirsiniz.
Bu durumun istisnası "cerrahi menopoz" dur. Yani annesinin başka bir nedenle ( myom aşırı kanama vs) erken yaşta rahmi yumurtalıkları alınan kadınlar risk grubunda değildir.
Yaşam şekliniz önemli!
Genetik nedenlerin aile hikayesinin yanında yaşam şekli de yumurtalık yaşını etkileyen önemli bir faktördür.
- Düzensiz yaşam
- yetersiz uyku
- aşırı kilo, kötü beslenme ( özellikle fast foodlar tehlikeli )
- sigara
- kimyasallara kanserojenlere maruziyet,
- yanlış teknikle yapılan yumurtalık ameliyatları,
- kemoterapi ve radyoterapi tedavileri yumurtalık yaşını olumsuz etkiler.
Diğer yandan;
*dengeli beslenme
*sağlıklı yaşam
*egzersiz spor
*kimyasallardan uzak kalma yumurtalık yaşına son derece olumlu etki eder.
Egzersiz Spor
Nasıl duş almak dişlerimizi fırçalamak rutin günlük aktiviteler ise spor ve egzersizde 7 den 70'e yaşamımızın parçası olması gereklidir.
Spor sadece beden sağlığı için değil ruh sağlığı içinde son derece gerekli bir aktivitedir.
Düzenli yapılan spor fazla kiloları önlediği gibi düzenli adet döngüleri içinde faydalıdır.
Unutulmaması gereken bir husus, gün içinde çok hareketli olmak, çok iş yapmak sürekli ayakta olmak spor değildir.
Hiçbir imkan olmaması halinde günlük yarım saat hızlı tempo da yürüyüşler yapılması ya da 6000 adım atılması yapılması önerilir.
Sağlıklı Beslenme
Düzenli yapılan egzersiz kadar önemli hususta sağlıklı beslenmedir.
Son yıllarda giderek ülkemizde de yaygınlaşan fast food gıdalar kan şekerini yükselten glisemik indeksi yüksek gıdalar kolay kilo alınmasına adetlerin düzeninin bozulmasına neden olabilirler.
Şeker tatlı yağlı hamur işi pasta kek kurabiye fast food patates pirinç beyaz ekmek, aşırı meyve tüketmek yerine et, süt, yumurta, balık, tavuk, bulgur pilavı, sebze yemeklerine öğünlerde yer verilmelidir.
Yumurta sayılabilir mi?- Yumurta sayısına nasıl bakılır? -->Ultrason ile değerlendirme
Ultrason yumurtalık yaşının tayininde çok önemli bir yer tutar.
Ultrasonla kolaylıkla yumurta sayımı yapılaibilinir.
Yumurta sayımı tercihen mümkünse vajinal yolla yapılan ultrason yoluyla yapılmalıdır.
Karından ultrason ile yumurta sayımı yapmak daha zordur iyice idrara sıkışık olmak gerekir.
Konusunda deneyimli jinekolog ya da tüp bebek uzmanı yumurtalıklarda bulunan yumurta sayısını ve kalitesini değerlendirebilir.
Yumurtalık Yaşlanması - Yumurta Sayısı Testi:
Ultrasonla değerlendirmenin yanısıra elde daha objektif bir bilgi olması isteniyorsa ya da ultrason yeterince net bilgi sağlamamışsa kan testleri ile yumurtalık yaşı hakkında bilgi sahibi olabiliriz.
Adet döneminde 1.veya 2. veya 3 gün aç karna kanda FSH ve Estradiol testleri yapılabilir
Ayrıca adetten bağımsız olarak aç ya da tok karna AMH testleri de bize yumurtalık yaşlanması ve yumurta sayısında azalma hakkında bilgi verir.
Yumurtalık yaşlanması nasıl geçer? Yumurtalık yaşlanması nasıl tedavi edilir?
Günümüz bilgileri dahilinde maalesef yumurtalık yaşlanması - yumurta sayısının azalmasının bir tedavisi yoktur. Bu nedenle bu değerli henüz bitmeden geç kalmadan erken teşhisle kalan yumurtaları saklatmak en mantıklı çözüm olarak gözükmektedir.
Yumurta sayısında azalma saptanan kadınlar yaşam şekillerini düzenlemelidirler;
- stressten uzak durma
- kimyasal maddelerden mümkün olduğunca sakınma
- sigara içmeme
- spor
- sağlıklı beslenme
- fazla kiloların verilmesi
- kaliteli ve yeterli uyku
bu konuda önemlidir.
Yumurta sayısı artar mı?
Erkeklerde yaşam boyunca sperm üretilir. Ancak kadınlarda ilk adet sonrası yumurta sayısı giderek azalır. Yumurta bitince menopoz gerçekleşir.
Yumurta sayısını arttırmanın yolları:
Yumurta sayısı gerçekten ve kalıcı olarak arttıran bir tedavi mümkün değildir.
Son zamanlarda yumurtalık yaşlanması olan hastalarda PRP tedavisi denenmektedir.
Yumurtalık Yaşlanması ve yumurta sayısının azalmasında PRP Tedavisi
PRP tedavisinde hastadan 15 ml kadar kan alınır beyaz ve kırmızı kan kısımları ayrıştırılır.
Beyaz kan örneği ( trombosit denen kan pulcukları ve lökosit içerir ) anestezi altına bir iğne yumurtalık içine enjekte edilir.
Bu yöntem sadece yumurta sayısını geçici olarak 1-2 ay gibi kısa süre arttırmak ve hemen akabinde oluşan yumurtaların toplanması ve tüp bebek tedavisi yapılması için denenmektedir.
Tekrar ve önemle vurgulamak gerekir ki PRP tedavisin faydalı ve etkili olduğu henüz bilimsel olarak kanıtlanmamıştır. Anne ve oluşursa bebekte uzun vadede sorun yapacak mı bilinmemektedir.
Bu nedenle PRP tedavisi ile yumurta sayısını arttırılmasını düşünen hastaların bu hususları bilmesi önemlidir.
Yumurtalık yaşlanması bitkisel tedavi - yumurta sayısını ve kalitesini arttırmak için kür:
Yumurta sayısı azalan hastalar birçok bitkisel tedaviyi denemektedirler.
Maalesef bunların çoğu fayda etmemektedir.
Günlük pratiğimizde incir kürü bitkisel tedavisi yapan bazı hastalarda yumurta sayısında geçici artışların olduğunu gözlemliyoruz.
Ancak bu konuda elimizde etkili olduğuna dair bilimsel bir dayanak yoktur.
İncir kürü ne kadar etkilidir net olarak bilinmemektedir. Ancak kadında şeker hastalığı ya da bu hastalığa yatkınlık varsa zararlı olabilir. Bu durumda incir kürü tedavisi sakıncalıdır.
Yumurta dondurma işlemi:
Yumurta sayısında azalma - yumurtalık yaşlanması saptanan kadın henüz evlenmemiş ve çocuk istiyorsa daha geç kalınmadan yumurtalar toplanıp saklanabilir.
Yumurta toplama işlemi nasıl yapılır?
kimlere yapılır?,
yumurta dondurma maaliyeti nedir?,
yumurta donduran hastaneler hangileridir?
konularında bilgi edinmek için lütfen linki tıklayınız --> YUMURTA DONDURMA
Yumurta donasyonu donörü:
Yumurtası kalmamış menopoz dönemindeki kadınlar anne olmak isterse başka bir kadından yumurta bağışı ile hamile kalabilir.
Ancak etik ve toplum değerleri nedeniyle bu konunun hastaya önerilmesi, yumurta donasyonu yapılması Türkiye Cumhuriyeti sınırları içinde YASAKLANMIŞTIR.
Tüm çabamız İSTEYEN HER KADIN ANNE OLSUN DİYE...
Op Dr Zeki Salar,
Memorial Ataşehir Kadın Doğum ve Tüp Bebek Merkezi, İstanbul
